Odmiana nazwisk, zarówno obcojęzycznych, jak i niektórych nazwisk polskich, może stanowić wyzwanie dla osób piszących prace naukowe, w tym magistrantów. Prawidłowa odmiana nazwisk jest istotna nie tylko z punktu widzenia gramatyki i stylistyki, ale również precyzji i poprawności tekstu. W języku polskim istnieją zasady, które regulują, jak powinny być odmieniane nazwiska, jednak w przypadku nazwisk obcojęzycznych i pewnych wyjątkowych polskich nazwisk, zasady te mogą być nieco bardziej złożone. Prawidłowa odmiana nazwisk odzwierciedla także szacunek dla ich właścicieli i kultur, z których pochodzą.
W przypadku nazwisk polskich istnieje ogólna zasada, że są one odmieniane zgodnie z regułami polskiej deklinacji, podobnie jak zwykłe rzeczowniki. Większość nazwisk męskich, zwłaszcza tych zakończonych na spółgłoskę, odmienia się w pełni we wszystkich przypadkach gramatycznych. Na przykład nazwisko „Kowalski” odmienia się jako: „Kowalskiego” (dopełniacz), „Kowalskiemu” (celownik), „Kowalskiego” (biernik), „Kowalskim” (narzędnik), „Kowalskim” (miejscownik), „Kowalski” (wołacz). Nazwiska zakończone na „-ski” czy „-cki” odmieniane są w ten sam sposób, co przymiotniki. Warto pamiętać, że jeśli nazwisko mężczyzny kończy się na spółgłoskę „-y” lub „-i”, jak np. „Nowy” czy „Stary”, odmiana nazwiska odbywa się według wzoru przymiotnikowego.
Nazwiska żeńskie w języku polskim często nie podlegają odmianie, zwłaszcza jeśli są zakończone na spółgłoskę. Przykładowo, nazwiska takie jak „Nowak” czy „Kowalska” w formie żeńskiej pozostają nieodmienione w dopełniaczu, celowniku, bierniku itp. Mówimy więc „Anny Nowak” lub „Annie Kowalskiej”, gdzie tylko końcówka przymiotnika lub rzeczownika wskazuje na przypadek gramatyczny. Jednakże nazwiska żeńskie zakończone na samogłoskę (takie jak „Kowalska”) odmieniamy tak jak przymiotniki, np. „Kowalskiej”, „Kowalską”. Istnieją także pewne wyjątki, takie jak nazwiska zakończone na „-a” pochodzące od nazw miejscowości (np. „Warszawa”), które w niektórych przypadkach pozostają nieodmienione.
W przypadku nazwisk obcojęzycznych, zasady odmiany są bardziej skomplikowane i zależą od kilku czynników, takich jak narodowość nazwiska, końcówka oraz płeć osoby noszącej nazwisko. Generalna zasada mówi, że nazwiska obcojęzyczne o polsko brzmiących końcówkach są odmieniane zgodnie z zasadami polskiej deklinacji. Na przykład nazwisko niemieckie „Schmidt” będzie odmieniane jak nazwisko polskie: „Schmidta” (dopełniacz), „Schmidtowi” (celownik), „Schmidtem” (narzędnik). Podobnie będzie w przypadku nazwisk anglojęzycznych, które kończą się na spółgłoskę, np. „Smith” – „Smitha”, „Smithowi”, „Smithem”.
Nazwiska obcojęzyczne zakończone na samogłoskę, np. włoskie, hiszpańskie lub japońskie, mogą podlegać odmianie lub pozostać nieodmienione, w zależności od tego, jak bardzo „obce” jest dla języka polskiego. Włoskie nazwiska, takie jak „Rossi” lub „Bianchi”, zwykle pozostają nieodmienione w formie pisanej. Na przykład, „Giuseppe Rossi” w dopełniaczu pozostaje „Giuseppe Rossi”. Jednak w niektórych sytuacjach, zwłaszcza gdy nazwisko kończy się na samogłoskę „-a” i brzmi podobnie do polskich nazwisk, może być odmieniane, np. „Giulia Rossiego”.
Nazwiska francuskie często sprawiają trudności, zwłaszcza te zakończone na „-e” lub „-es”, takie jak „Rene” lub „Georges”. Tego typu nazwiska są zazwyczaj nieodmieniane, ponieważ w języku francuskim litera „e” na końcu wyrazu nie oznacza tej samej formy gramatycznej co w języku polskim. W takich przypadkach „Rene” czy „Georges” pozostają nieodmienione, np. „list do Rene” lub „rozmowa z Georges”.
Inny wyjątek dotyczy nazwisk obcojęzycznych żeńskich. Zazwyczaj nie odmieniamy nazwisk kobiet pochodzących z języków obcych, np. „rozmowa z Anne Smith” lub „badania Jane Doe”. Nazwiska takie nie są odmieniane, aby uniknąć niepotrzebnego zniekształcenia formy nazwiska. Jednakże, jeśli nazwisko brzmi bardzo „polsko” lub nosząca je osoba jest naturalizowaną obywatelką Polski, nazwisko może być odmieniane jak polskie.
Nazwiska rosyjskie czy inne pisane cyrylicą (np. bułgarskie, ukraińskie) są zazwyczaj transliterowane na alfabet łaciński przed ich odmianą. W przypadku nazwisk zakończonych na „-ow”, „-ew” (jak np. „Romanow” czy „Puszkin”), stosuje się pełną odmianę zgodnie z zasadami polskiej deklinacji, np. „Romanowa”, „Puszkina”. Natomiast nazwiska żeńskie kończące się na „-a”, jak „Romanowa”, również podlegają odmianie: „Romanowej”, „Romanową”.
W kontekście nazwisk azjatyckich, takich jak chińskie, japońskie czy koreańskie, sprawy się komplikują. Nazwiska te, po transliteracji do alfabetu łacińskiego, zazwyczaj pozostają nieodmienione. Nazwiska chińskie, jak „Li” lub „Zhang”, a także japońskie, jak „Tanaka” czy „Suzuki”, nie odmieniają się, np. „spotkanie z Li” lub „rozmowa z Tanaką”. Wynika to z ich mocno ustalonych form, które nie mają odpowiedników w polskich końcówkach fleksyjnych. Warto zwrócić uwagę, że w takich przypadkach spójność w zapisie jest kluczowa.
Wreszcie, istotnym aspektem jest konsekwencja w odmianie nazwisk, niezależnie od tego, czy mówimy o nazwiskach polskich, czy obcojęzycznych. Magistranci muszą przestrzegać reguł odmiany nazwisk w całej pracy, a także upewnić się, że stosowane zasady są zgodne z wytycznymi uczelni lub standardami edytorskimi. Warto również dbać o poprawność zapisu i odmiany nazwisk we wszystkich przypisach, bibliografiach oraz cytatach, aby uniknąć potencjalnych błędów.
Odmiana nazwisk obcojęzycznych oraz niektórych nazwisk polskich jest istotnym elementem poprawności językowej w pracach naukowych. Zrozumienie zasad gramatycznych dotyczących tych odmian, znajomość wyjątków oraz uwzględnienie transliteracji w przypadku nazwisk pisanych cyrylicą czy innych systemach pisma to kluczowe elementy, które wpływają na profesjonalizm i poprawność prac magisterskich. Właściwe stosowanie odmiany nazwisk to także wyraz szacunku dla języków i kultur, z którymi magistrant się styka, co jest szczególnie ważne w badaniach interdyscyplinarnych.